Lament świętokrzyski – opracowanie lektury

Lament świętokrzyski – opracowanie lektury

Informacje podstawowe

Gatunek: lament (planctus), utwór żałobny.

Czas powstania: koniec XV wieku.

Autor: anonimowy.

Rodzaj literacki: liryka.

Styl: religijny, średniowieczny.

Tematyka: cierpienie Maryi patrzącej na mękę Chrystusa.

Lament świętokrzyski – streszczenie utworu

„Lament świętokrzyski” przedstawia Matkę Boską stojącą pod krzyżem i obserwującą mękę swojego syna. Maryja wypowiada emocjonalny monolog, w którym dzieli się bólem, skargą oraz bezradnością. Utwór ukazuje jej głęboko ludzkie oblicze – nie jest tu wyniosłą królową, lecz cierpiącą matką.

Liryczna wypowiedź ma charakter modlitewno-błagalny. Maryja zwraca się do otoczenia, do ludzi oraz do samego Jezusa, prosząc o ulgę w cierpieniu albo możliwość współuczestniczenia w jego bólu.

Lament świętokrzyski – motywy utworu

Motyw matki bolejącej

Najważniejszy motyw utworu – Maryja przeżywa dramat matki, która patrzy na śmierć dziecka.
Ukazana jest jako postać ludzka, empatyczna, pełna miłości.

Motyw męki Chrystusa

Maryja komentuje kolejne etapy cierpienia Jezusa, opisując ból fizyczny i duchowy.
W centrum jest współczucie – dolorystyczna wizja cierpienia.

Motyw współcierpienia

Maryja pragnie dzielić mękę syna i pomóc mu, choć jest bezsilna: „Chciałabym ci siła ulżyć, mój Synku.”

Motyw lamentu

Monolog Maryi pełen jest emocji: skargi, rozpaczy, krzyku bólu. To typowy lament – pełen ekspresji i patosu.

Motyw macierzyństwa

Miłość matki do dziecka jest przedstawiona jako uczucie absolutne. Utwór podkreśla więź emocjonalną i poświęcenie.

Lament świętokrzyski – analiza języka i stylu

Cechy języka:

• archaizmy – właściwe dla XV wieku: „miła”, „ono”, „żegnam”, „synku miły”
• język emocjonalny, ekspresyjny – podkreśla ból Maryi
• bezpośrednie zwroty (apostrofy) – do Jezusa, ludzi, matek
• pytania retoryczne – służą wyrażeniu rozpaczy, np. „Czemuż cię tak męczą, mój Synku?”
• wykrzyknienia i powtórzenia – zwiększają dramatyzm
• epitety uczuciowe – „synku miły”, „Jezusie mój maleńki”.

Styl:

• liryka bezpośrednia – Maryja mówi wprost, ujawniając emocje
• lamentacyjny ton – charakter płaczu, żałoby
• doloryzm – akcentowanie cierpienia jako drogi zbawienia.

Archaizmy w Lamencie świętokrzyskim i ich znaczenie

Utwór powstał w XV wieku, dlatego jego język jest pełen archaizmów – słów, form gramatycznych i konstrukcji, które wyszły z użycia. Archaizmy nie są przypadkowe: tworzą klimat epoki, podkreślają religijny charakter tekstu i nadają mu podniosły, lamentacyjny ton. Zwiększają ekspresję emocjonalną, nadają mu autentyczność, patos i głębię.

Przykładowe archaizmy i ich znaczenie:

„żal mi się stał” – zrobiło mi się żal

„miły synku” – drogi synku

„Jezusie mój, maluczki” – mój mały Jezusie

„on żegnam” – żegnam go

„wenąż mi wzięli” – zabrali mi go, porwali

„jemu rany” – jego rany

„stała litość” – ogarnęło współczucie

„przecz” – dlaczego, czemu

„toć” - przecież

Lament świętokrzyski – pytania jawne na maturę

W zakresie tej lektury maturzystów obowiązuje zadanie:

• Motyw cierpiącej matki. Omów zagadnienie na podstawie znanych Ci fragmentów Lamentu świętokrzyskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

***

Więcej treści maturalnych – Matura od A do Z

Zobacz też Niezbędnik maturzysty

Poznaj dokładnie różne Typy studiów oferowane na polskich uczelniach.

Wybierz najlepszy dla siebie Kierunek studiów oraz uczelnię, która ma go w ofercie.

Miasta akademickie oferują szeroki wachlarz form kształcenia na studiach stacjonarnych, niestacjonarnych, on-line, hybrydowych.

Nasza Wyszukiwarka uczelni, kierunków, typów studiów ułatwi podjęcie decyzji kandydatowi na studia.

Może już teraz planujesz Studia podyplomowe? Wybór programów ze wszystkich dziedzin jest imponujący.