Tango – opracowanie lektury

Tango – opracowanie lektury

Informacje podstawowe

Autor: Sławomir Mrożek

Gatunek: dramat (tragifarsa, groteska)

Data wydania: 1964

Czas i miejsce akcji: nieokreślone współczesne czasy, dom rodzinny Stomila

Tematyka: konflikt pokoleń, bunt, kryzys wartości, anarchia i totalitaryzm

Tango – streszczenie utworu

Akcja rozgrywa się w domu Stomila i Eleonory, gdzie panuje zupełny chaos – zarówno w przestrzeni, jak i relacjach. Ich syn Artur buntuje się przeciw anarchii, którą rodzice wprowadzili, odrzucając wszystkie tradycyjne normy. Artur planuje rewolucję moralną i społeczną, chce przywrócić porządek i zasady, a nawet zamierza ożenić się z Alą, aby symbolicznie rozpocząć nowy ład.

Jednak jego ideały szybko się komplikują: Ala i Edek wdają się w romans, Stomil jest bierny, Eleonora lekkomyślna, a Artur nie potrafi zrealizować swoich planów. W kulminacyjnym momencie Edek zabija Artura i przejmuje władzę, ustanawiając brutalny porządek oparty na sile. Dramat kończy się tytułowym tangiem – symbolem triumfu prymitywnej, agresywnej władzy.

Tango – bohaterowie dramatu

Głównymi postaciami utworu są:

Artur

Ambitny, pełen ideałów, pragnie przywrócić porządek i wartości. Chce wprowadzić zasady w świecie anarchii, ale ponosi klęskę, bo jest zbyt słaby i oderwany od rzeczywistości.

Stomil

Ojciec Artura, artysta. Reprezentuje skrajny liberalizm i swobodę. Nie potrafi stawiać granic, przez co staje się bierny i niezdolny do działania.

Eleonora

Matka Artura. Żywa, hałaśliwa, liberalna, lekko narcystyczna. Wspiera chaos, nie widząc jego konsekwencji.

Edek

Prostak, brutal i egoista. Symbolizuje siłę fizyczną i prymitywizm. Ostatecznie przejmuje władzę, pokazując, że w chaosie triumfuje brutal.

Ala

Bratanica Eleonory. Miała stać się symbolem odnowy w planach Artura, lecz ulega Edekowi. Jest postacią bierną i podatną na wpływy.

Tango Mrożka – problematyka utworu

„Tango” przedstawia świat, w którym moralność została zrelatywizowana, a w konsekwencji zastąpiona przemocą i prymitywizmem. Mrożek ostrzega, że zniszczenie norm etycznych i autorytetów prowadzi nie do wolności, lecz do dominacji tego, kto jest najsilniejszy - nawet jeśli to ktoś tak prosty jak Edek.

Kryzys wartości i norm

W świecie dramatu żadne zasady już nie obowiązują - wszystko zostało podważone przez starsze pokolenie w imię wolności i „postępowości”. Brak norm prowadzi jednak do chaosu, moralnej pustki i poczucia zagubienia. Mrożek pokazuje, że całkowite odrzucenie tradycji niszczy fundamenty etyczne społeczeństwa. Czy możliwe jest życie bez jakichkolwiek zasad? Czy wolność absolutna nie staje się źródłem przemocy?

Odpowiedzialność pokolenia ojców

Stomil i Eleonora odrzucili dawne formy i wartości, ale nie stworzyli żadnych nowych. Ich postawa jest wygodna, pozbawiona odpowiedzialności. Artur oskarża ich o moralne rozprężenie, to starsi odpowiadają za stan świata, w którym nie da się żyć godnie. Czy bunt rodziców, który miał przynieść wolność, może stać się krzywdą dla ich dzieci?

Konflikt między wolnością a formą

Artur pragnie formy, zasad, ładu - ale w rzeczywistości narzuca je innym siłą, co ujawnia paradoks: narzucanie porządku może stać się nowym zniewoleniem. Mrożek zadaje pytanie, czy istnieje złoty środek między wolnością a regułą. Jak znaleźć równowagę między swobodą jednostki a społecznym porządkiem?

Przemoc jako narzędzie władzy

Edek – człowiek prosty, bezideowy – przejmuje władzę dzięki brutalnej sile. Mrożek ukazuje, że w świecie pozbawionym zasad zwycięża najsilniejszy, a moralność przestaje mieć znaczenie. Czy społeczeństwo bez autorytetów moralnych skazane jest na rządy przemocy?

Upadek autorytetów

Rodzina Stomila jest przykładem zniszczenia każdego autorytetu - rodzicielskiego, społecznego, intelektualnego. Gdy nikt nie ma moralnej przewagi, każdy głos jest równowartościowy, co prowadzi do dominacji najprostszego i najprymitywniejszego. Kto ma prawo decydować o wartościach, jeśli wszyscy mają takie samo prawo do „własnej prawdy”?

Bierność i konformizm

Bohaterowie przyglądają się nadchodzącej tragedii bez głębszej reakcji. Eleonora i Stomil godzą się na wszystko, byle nie stracić komfortu. Ich postawa moralnej obojętności umożliwia Edkowi przejęcie władzy. Czy obojętność wobec zła jest moralnie równa jego akceptacji?

Artur próbuje heroicznie walczyć o wartości, ale jego działania są niekonsekwentne, teatralne, pełne sprzeczności — stają się groteską. Mrożek pyta, czy we współczesnym świecie da się jeszcze poważnie bronić zasad i moralności. Czy współczesność skazuje ideały na śmieszność?

Motywy literackie w Tangu Mrożka

Motyw buntu

W „Tangu” bunt został przedstawiony w odwróconej formie: to młody Artur buntuje się przeciwko rodzicom. Nie sprzeciwia się surowym zasadom, lecz… anarchii i nadmiernej wolności, którą wprowadzili Stomil i Eleonora. Jego protest jest próbą przywrócenia ładu moralnego i społecznego. Mrożek ukazuje, że bunt jest wpisany w naturę człowieka, lecz jego kierunek i sens zależą od czasów, realiów i wartości.

Motyw chaosu i kryzysu wartości

Chaotyczny dom Stomila to metafora całego społeczeństwa pozbawionego norm, tradycji i autorytetów. Zanik reguł prowadzi do moralnej pustki, w której wszystko wolno, ale nic nie ma znaczenia. Mrożek sugeruje, że skrajny liberalizm i całkowita swoboda mogą być równie niebezpieczne jak despotyzm – bo pozostawiają społeczeństwo bez fundamentów.

Motyw władzy

W dramacie pojawiają się różne modele władzy:

• władza artysty (Stomil) – oparta na wolności, ale bez odpowiedzialności,
• władza idealisty (Artur) – plan oparty na porządku i moralności,
• władza siły (Edek) – brutalna, prymitywna, skuteczna.

Mrożek pokazuje, że w świecie pozbawionym zasad zwycięża ten, kto ma siłę, a nie ten, kto ma rację. Edek przejmuje władzę, bo jest najbardziej dosłowny, najprostszy i najskuteczniejszy w działaniu.

Motyw ślubu

Artur traktuje ślub z Alą jako symboliczny początek „nowego ładu”. Chce, by ceremonia wyznaczyła powrót norm i hierarchii. Jednak plan rozsypuje się, zdradzony przez Alię i Edka, co pokazuje, że nie da się odbudować porządku sztucznie – fundament musi być realny, a nie tylko symboliczny. Ślub staje się symbolem porażki idealizmu Artura.

Motyw sztuki i artysty

Stomil reprezentuje artystyczną wolność i twórcze eksperymenty, jednak jego brak zasad i odpowiedzialności prowadzi do destrukcji. Mrożek ukazuje świat artystycznej awangardy jako oderwany od realiów, nieskuteczny i niezdolny do kształtowania rzeczywistości. To przestroga przed sztuką, która przestaje mieć funkcję społeczną.

Motyw przemocy

Przemoc w dramacie jest narzędziem, które ostatecznie okazuje się skuteczniejsze niż idee i moralność. Artur, choć inteligentny i ambitny, przegrywa z Edkiem, który reprezentuje brutalną siłę. Motyw ten podkreśla pesymistyczną wizję społeczeństwa – tam, gdzie nie ma zasad, triumfują najsilniejsi.

Symbole w Tangu Mrożka

Tango

Najważniejszy symbol utworu.
Tango tańczone na końcu przez Edka i Eugeniusza symbolizuje triumf prymitywizmu nad kulturą, brutalnej siły nad wartościami oraz totalitarnego porządku nad wolnością. Muzyka, która kiedyś była symbolem elegancji i harmonii, staje się tu znakiem zwycięstwa agresji. To metafora zagrożenia, że w świecie bez norm rządzi ten, kto narzuca rytm innym.

Dom Stomila

To przestrzeń pozbawiona zasad: sterty rupieci, nieskończone eksperymenty artystyczne, przypadkowe rekwizyty i brak porządku. Dom symbolizuje współczesne społeczeństwo, które odrzuciło tradycję i autorytety, ale nie stworzyło nic trwałego w zamian. Chaos przestrzeni odzwierciedla chaos moralny.

Strój i rekwizyty

• suknia ślubna Eleonory, którą nosi bez powodu, symbolizuje deformację tradycji
• maska Stomila symbolizuje zakłamanie i pozę artystyczną
• bielizna na widoku – obyczajowe rozprzężenie i brak granic.

Rekwizyty podkreślają, że świat przedstawiony jest nie tylko nieuporządkowany, ale także groteskowy.

Trójkąt Artur–Ala–Edek

To symbol konfliktu między wartościami (Artur), biernością i konformizmem (Ala) oraz brutalną siłą (Edek). Jego rozstrzygnięcie pokazuje, która postawa wygrywa w świecie pozbawionym norm.

Ślub jako symbol porządku

Dla Artura ma to być moment odbudowania hierarchii i przywrócenia ładu. Ostateczna porażka tego planu symbolizuje klęskę racjonalnego, uporządkowanego świata w starciu z chaosem i przemocą.

Tango – wybrane cytaty

„U nas wszystko wolno.” - ten cytat oddaje chaos i bezład panujący w domu Stomila. Brak zasad prowadzi do zatarcia granic i zaniku autorytetów.

„Chcę wprowadzić porządek.” - słowa Artura, które wyrażają jego tęsknotę za ładem i hierarchią, a jednocześnie zapowiadają konflikt z rodziną.

„Trzeba mieć formę!” - wyrażenie pokazuje obsesję Artura na punkcie formy jako wartości, która ma być remedium na anarchię i moralny chaos.

„A ja jestem prosty człowiek.” - Edek podkreśla swoją „prostotę”, co ironicznie zapowiada jego przejęcie władzy. Symbolizuje on siłę prymitywu pokonującą intelektualistów.

„Tato, ty nic nie robisz!” - Artur wypomina Stomilowi bierność i rezygnację. Cytat pokazuje kryzys pokoleniowy oraz brak odpowiedzialności dawnych buntowników.

Znaczenie tytułu „Tango”

Tytuł dramatu nie jest przypadkowy - „tango” to symboliczny klucz do interpretacji całego utworu.

W zakończeniu dramatu Edek i Eugeniusz tańczą tango, które w tym kontekście staje się znakiem prymitywizmu oraz zwycięstwa siły nad kulturą i tradycją. Jest to taniec popularny, masowy, łatwy - przeciwieństwo sztuki wysokiej i dawnych wartości, które Artur chciał przywrócić.

Tytuł podkreśla więc triumf tego, co najprostsze, nad tym, co ambitne i uporządkowane.

Artur marzył o przywróceniu formy i wartości, jednak jego śmierć i finałowa scena tańca pokazują, że wszystkie idee zostały wyśmiane. Gdy Edek przejmuje władzę, tańczy tango - taniec staje się metaforą: świat wartości przegrywa z brutalną, bezrefleksyjną siłą.

W momencie, gdy Edek zaczyna tańczyć, ujawnia, że to on będzie rządził światem przedstawionym. Tytuł wskazuje więc na władzę opartej na sile masy, pozbawionej kultury, refleksji czy moralności.

W szerszym ujęciu taniec może oznaczać chaotyczny, bezładny rytm współczesności, w której nie ma trwałych zasad, tradycja została ośmieszona, kultura wysoka przegrała, zwyciężają banał i siła.

Tango – pytania jawne na maturę

Na maturze ustnej zdający powinni umieć omówić poniższe zagadnienia na podstawie „Tanga” Sławomira Mrożka uwzględniając również wybrany kontekst:

• Bunt przeciwko porządkowi społecznemu.
• Konflikt pokoleń.
• Normy społeczne – ograniczają człowieka czy porządkują życie?

***

Więcej treści maturalnych – Matura od A do Z

Zobacz też Niezbędnik maturzysty

Poznaj dokładnie różne Typy studiów oferowane na polskich uczelniach.

Wybierz najlepszy dla siebie Kierunek studiów oraz uczelnię, która ma go w ofercie.

Miasta akademickie oferują szeroki wachlarz form kształcenia na studiach stacjonarnych, niestacjonarnych, on-line, hybrydowych.

Nasza Wyszukiwarka uczelni, kierunków, typów studiów ułatwi podjęcie decyzji kandydatowi na studia.

Może już teraz planujesz Studia podyplomowe? Wybór programów ze wszystkich dziedzin jest imponujący.