Dżuma – opracowanie lektury

Dżuma – opracowanie lektury

Podstawowe informacje

Autor: Albert Camus

Gatunek: powieść paraboliczna

Czas i miejsce akcji: miasto Oran w Algierii, lata 40. XX w., akcja trwa około roku – w czasie epidemii dżumy.

Dżuma – streszczenie

W algierskim mieście Oran zaczynają nagle pojawiać się martwe szczury. Początkowo nikt nie zwraca na to większej uwagi, ale wkrótce zaczynają chorować i umierać ludzie. Dr Bernard Rieux, jeden z pierwszych świadków zachorowań, podejrzewa, że to dżuma. Władze początkowo bagatelizują problem, lecz gdy liczba ofiar gwałtownie rośnie, miasto zostaje zamknięte i odcięte od świata.

Mieszkańcy Oranu z dnia na dzień stają się więźniami własnego miasta. Panuje strach, rozpacz i poczucie izolacji.

W obliczu epidemii ujawniają się różne postawy ludzi:

• Rieux wraz z Jeanem Tarrou i skromnym urzędnikiem Grandem organizują oddziały sanitarne, by walczyć z chorobą.
• Raymond Rambert, dziennikarz, rozpaczliwie stara się uciec do swojej ukochanej – lecz w końcu rezygnuje i przyłącza się do walki.
• Ojciec Paneloux wygłasza kazania tłumaczące sens cierpienia, a później mierzy się ze słabością własnej wiary.
• Cottard, przestępca, korzysta na chaosie, bo epidemia utrudnia policji jego ściganie.

Lato przynosi największą liczbę ofiar. Jednym z najbardziej bolesnych momentów jest śmierć chorego chłopca, której świadkami są Rieux i Tarrou. Wydarzenie to pokazuje bezsens i okrucieństwo dżumy, odbierając bohaterom resztki złudzeń.

Z czasem jednak epidemia stopniowo słabnie. Wreszcie bramy miasta zostają otwarte, a mieszkańcy z radością wracają do życia. Tarrou umiera tuż przed końcem epidemii – mimo walki nie udaje mu się wygrać z chorobą. Rieux dowiaduje się również o śmierci własnej żony, która przebywała na leczeniu poza Oranem.

Na końcu okazuje się, że to dr Rieux był narratorem, który opisał epidemię, by dać świadectwo prawdzie i uczciwości. Zwraca uwagę, że zarazek dżumy nigdy nie znika na zawsze – może powrócić, gdy ludzie o nim zapomną.

Dżuma – bohaterowie powieści

Dr Bernard Rieux

Rieux jest lekarzem i narratorem powieści. To człowiek odpowiedzialny, sumienny i odważny, który mimo bezsensu cierpienia i zagrożenia codziennie walczy z epidemią. Reprezentuje postawę heroizmu codziennego, opartego na działaniu i solidarności z innymi.

Jean Tarrou

Tarrou przybywa do Oranu i angażuje się w walkę z epidemią, organizując ochotnicze oddziały sanitarne. Jest wrażliwy moralnie i filozoficznie, poszukuje świętości bez Boga. Symbolizuje świadomy wybór dobra i altruizmu.

Joseph Grand

Grand to skromny urzędnik, który poświęca się żmudnej pracy nad jednym zdaniem swojej powieści. Choć wydaje się zwyczajny, jego wytrwałość i codzienny trud stają się formą cichego bohaterstwa.

Raymond Rambert

Rambert początkowo próbuje uciec z miasta, by być z ukochaną, kierując się egoizmem. Z czasem jednak zmienia postawę i angażuje się w walkę z dżumą, ukazując możliwość przemiany i solidarności.

Ojciec Paneloux

Paneloux to jezuita, który interpretuje epidemię w kategoriach religijnych. Jego wiara zostaje wystawiona na próbę, gdy doświadcza cierpienia niewinnych, co pokazuje konflikt między wiarą a rzeczywistością.

Cottard

Cottard to przestępca, który korzysta z chaosu wywołanego epidemią. Jest symbolem egoizmu i moralnej patologii, człowieka, który odnajduje korzyść w cierpieniu innych.

Co to jest powieść paraboliczna?

Powieść paraboliczna to taki rodzaj powieści, w której przedstawiona historia ma podwójne znaczenie: dosłowne – opisuje konkretnych bohaterów i wydarzenia oraz ukryte, głębsze – wydarzenia są przypowieścią (parabolą) o czymś ogólniejszym, uniwersalnym, ponadczasowym.

Bohaterowie i wydarzenia mają znaczenie symboliczne, nie są ważni jako indywidualne jednostki, lecz jako przedstawiciele pewnych postaw lub problemów.

Akcja jest pretekstem do ukazania prawdy o świecie i człowieku, historia często wydaje się prosta, ale kryje głęboki sens moralny, filozoficzny lub etyczny.

Miejsce i czas są często „umowne”, nie są szczegółowo określone albo wydają się uniwersalne – tak, by wskazywały na „każde miejsce” i „każdy czas”.

Czytelnik powinien odczytać przesłanie, powieść paraboliczna działa jak przypowieść biblijna – ważniejsza jest nauka, a nie sama fabuła.

Dżuma jako powieść paraboliczna

Wydarzenia mają znaczenie symboliczne - epidemia w Oranie nie jest tylko chorobą, symbolizuje zło, cierpienie, totalitaryzm i wojny, które mogą dotknąć każde społeczeństwo. Akcja dzieje się w Oranie, ale miasto i czas są przedstawione w sposób ogólny, dzięki czemu przesłanie powieści ma charakter uniwersalny. Epidemia jest pretekstem, aby pokazać, że człowiek musi walczyć ze złem, solidarność jest najważniejsza, a życie jest absurdalne i pełne cierpienia.

Bohaterowie reprezentują postawy ludzkie:

• Rieux – odpowiedzialność i walka ze złem
• Tarrou – moralna wrażliwość i altruizm
• Rambert – początkowy egoizm, przemiana w solidarność
• Cottard – oportunizm i wyzysk zła

Książka uczy, że mimo absurdu i bezsensu cierpienia, warto działać i być odpowiedzialnym – co jest typowe dla przypowieści (paraboli).

Dżuma – motywy literackie

Motyw absurdu i bezsensu cierpienia

Dżuma pojawia się nagle i niszczy życie ludzi bez ostrzeżenia i wyraźnego powodu. Pokazuje, że cierpienie jest częścią ludzkiego życia i często nie ma sensu ani celu. Camus uczy, że człowiek musi mierzyć się z tym absurdem, nie oczekując sprawiedliwości czy boskiego wyjaśnienia.

Motyw walki i heroizmu

Bohaterowie, tacy jak Rieux czy Tarrou, walczą z epidemią mimo świadomości, że nie mają gwarancji zwycięstwa. Ich heroizm polega na codziennej, sumiennej pracy i odpowiedzialności wobec innych. Pokazuje to, że prawdziwa odwaga to nie spektakularne czyny, lecz wytrwałe działanie w obliczu zagrożenia.

Cytat: „Trzeba iść naprzód, walczyć tylko w ten jeden sposób – uczciwie.”

Motyw solidarności i wspólnoty

Epidemia ujawnia, że ludzie mogą przetrwać tylko dzięki współpracy i wzajemnej pomocy. Nawet osoby początkowo egoistyczne, jak Rambert, uczą się, że dobro wspólne jest ważniejsze niż osobiste interesy. Camus pokazuje, że solidarność jest kluczem do przetrwania w trudnych chwilach.

Cytat: „W każdym człowieku jest więcej rzeczy zasługujących na podziw niż na pogardę.”

Motyw zła i jego powtarzalności

Dżuma symbolizuje zło, które nie znika na zawsze – może przybierać różne formy, jak wojna, nienawiść czy tyrania. Powieść uczy, że człowiek musi być zawsze czujny i gotowy do walki ze złem, ponieważ nigdy nie zostaje ono całkowicie pokonane.

Cytat: „Zarazek dżumy nigdy nie umiera ani nie znika.”

Motyw wiary i moralności

Ojciec Paneloux interpretuje epidemię religijnie, twierdząc, że cierpienie jest karą lub próbą, podczas gdy Rieux działa racjonalnie, kierując się moralnością i obowiązkiem. Konflikt ten pokazuje granice wiary wobec rzeczywistego cierpienia i potrzebę działania zgodnego z własnym sumieniem.

Cytat: „Człowiek nie jest sam, ale musi sam stawić czoła złu.”

Dżuma – przykładowe tematy rozprawek

Przykładowe tematy rozprawek dotyczące „Dżumy” Alberta Camusa, które mogą się przydać na sprawdzian lub egzamin maturalny:

• Czy człowiek powinien walczyć ze złem, nawet jeśli nie może go całkowicie pokonać?
• W jaki sposób epidemia w Dżumie ukazuje znaczenie solidarności i współpracy między ludźmi?
• Porównaj postawy dr Rieux i ojca Paneloux wobec cierpienia i epidemii. Co pokazują o człowieku?
• Jak Dżuma obrazuje konfrontację człowieka z absurdem życia i cierpieniem?
• W jaki sposób Camus przedstawia zło w powieści Dżuma i jak bohaterowie z nim walczą?
• Omów, jak epidemia wpływa na przemianę postawy Ramberta w Dżumie.
• Wyjaśnij, dlaczego Dżuma jest powieścią paraboliczną i jakie przesłanie uniwersalne niesie.
• W Dżumie bohaterowie pokazują heroizm codzienności. Na czym polega ich odwaga i jakie wartości reprezentują?

Dżuma – pytania jawne na maturę

Na maturze ustnej zdający powinni umieć omówić poniższe zagadnienia na podstawie „Dżumy” Alberta Camus uwzględniając również wybrany kontekst:

• Co skłania człowieka do poświęceń?
• Człowiek wobec cierpienia i śmierci.
• Czy możliwa jest przyjaźń w sytuacjach skrajnych?
• Jakie postawy przyjmuje człowiek wobec zła?

***

Więcej treści maturalnych – Matura od A do Z

Zobacz też Niezbędnik maturzysty

Poznaj dokładnie różne Typy studiów oferowane na polskich uczelniach.

Wybierz najlepszy dla siebie Kierunek studiów oraz uczelnię, która ma go w ofercie.

Miasta akademickie oferują szeroki wachlarz form kształcenia na studiach stacjonarnych, niestacjonarnych, on-line, hybrydowych.

Nasza Wyszukiwarka uczelni, kierunków, typów studiów ułatwi podjęcie decyzji kandydatowi na studia.

Może już teraz planujesz Studia podyplomowe? Wybór programów ze wszystkich dziedzin jest imponujący.