Matura 2026 - jak dobrze napisać wypracowanie

Napisanie rozprawki czy wypowiedzi argumentacyjnej, nazywanej w arkuszu maturalnym wypracowaniem stanowi jedną z części pisemnej matury z języka polskiego zdawanego na poziomie podstawowym oraz jedyne zadanie na maturze rozszerzonej z tego przedmiotu.

Wypracowanie na maturze – szczegóły zadania

W przypadku egzaminu zdawanego na poziomie podstawowym na przygotowanie wypracowania maturzyści muszą wygospodarować czas z łącznych 240 minut przeznaczonych na maturę pisemną z języka polskiego. Wypracowanie powinno zawierać nie mniej niż 300 słów. Maksymalnie można uzyskać za nie 35 punktów.

Matura rozszerzona z języka polskiego trwa 210 min. Wypracowanie powinno liczyć co najmniej 400 wyrazów. Maksymalnie można uzyskać za nie 35 punktów.

Wraz z dwoma tematami wypracowania (do wyboru jeden) zdający uzyskują listę lektur, do których mogą odwołać się w pracy a także polecenie, jasno określające, jakie elementy powinny być ujęte w zadaniu.

W wypracowaniu należy rozważyć problem podany w temacie, przedstawić również swoje zdanie i je uzasadnić. W rozważaniach trzeba przedstawić argumenty, odwołując się do utworów literackich oraz do wybranych kontekstów (np. historycznoliterackiego, literackiego, biograficznego, kulturowego, mitologicznego, biblijnego, religijnego, historycznego, filozoficznego, egzystencjalnego, politycznego, społecznego). Jednym z utworów literackich musi być lektura obowiązkowa.

Jak dobrze napisać rozprawkę?

Aby dobrze napisać rozprawkę na maturze, warto znać zarówno jej strukturę, jak i wymagania oceniania. Kluczem do sukcesu jest logiczne argumentowanie, jasne formułowanie myśli oraz umiejętne odwoływanie się do lektur i przykładów.

Oto kilka istotnych zasad gwarantujących napisanie poprawnego wypracowania maturalnego.

Zrozum temat i określ swoje stanowisko

Zanim przystąpisz do pisania wypracowania, dokładnie przeczytaj polecenie. Postaraj się jak najlepiej zrozumieć temat i jasno określ swoje stanowisko. Zastanów się, czego dotyczy problematyka zawarta w temacie, jakie stanowisko chcesz zająć – zgadzasz się czy nie. Twoja teza lub hipoteza musi być jednoznaczna i widoczna we wstępie.

Dobierz trafne argumenty i przykłady

W rozprawce argumenty są fundamentem. Powinny być one logiczne, dobrze uzasadnione, poparte przykładami literackimi lub z innych tekstów kultury.

Oprócz jednej obowiązkowej lektury warto odnieść się do dodatkowych tekstów czy filmu, historii, własnych doświadczeń.

Pilnuj struktury wypowiedzi

Dobra rozprawka ma stały układ. Zawiera zawsze:

• wstęp (przedstawienie tematu, wyraźna teza albo hipoteza)
• rozwinięcie: 2–3 akapity (każdy akapit to jeden argument, z zachowaniem schematu: opis zjawiska - przykład - analiza - mini-wnioski)
• zakończenie (obejmuje logiczne podsumowanie, potwierdzenie tezy).

Unikaj streszczeń

Twoim zadaniem nie jest opowiedzenie całej książki. W przykładzie podajesz tylko to, co potrzebne do argumentu, a najważniejsza jest interpretacja, czyli wyjaśnienie, jak przykład wspiera tezę.

Zadbaj o język i spójność

Postaraj się pisać w sposób uporządkowany i jasny, używaj słownictwa typowego dla analizowania tekstów kultury, unikaj powtórzeń, stosuj spójniki i wyrażenia logiczne.

Uważaj na błędy rzeczowe i kardynalne

Nie myl autorów, bohaterów, epok, wydarzeń fabularnych. Takie pomyłki z pewnością obniżą ocenę, a mogą kosztować nawet całą pulę punktów w przypadku błędu kardynalnego. Nie odwołuj się więc do tekstów, których nie pamiętasz dobrze - lepiej wybrać utwór, co do którego masz pewność.

Zostaw czas na sprawdzenie

Na sam koniec przeczytaj całą pracę, aby wychwycić ewentualne błędy językowe, ortograficzne, interpunkcyjne. Upewnij się, że praca zawiera tezę, sprawdź, czy każdy argument rzeczywiście ją wspiera.

Jak urozmaicić rozprawkę?

Sugerujemy przydatne sformułowania, które można wykorzystać w wypracowaniu maturalnym.

Sformułowania do wprowadzenia tematu rozprawki

• Temat ten od dawna budzi liczne dyskusje i skłania do refleksji.
• Zagadnienie poruszane w pracy jest niezwykle istotne i często pojawia się w literaturze oraz życiu codziennym.
• Warto zastanowić się nad tym, dlaczego kwestia ta ma tak duże znaczenie.
• Rozważając ten problem, należy zwrócić uwagę na jego różnorodne aspekty.
• Współcześnie coraz częściej mówi się o tym, że…
• Od wieków ludzie zastanawiają się, czy…
• Problem ten nie traci na aktualności, ponieważ dotyczy każdego z nas.
• W kontekście ludzkich wyborów i postaw często pojawia się pytanie, czy…
• Analizując poruszony temat, warto przyjrzeć się, jak jest on przedstawiany w literaturze i kulturze.
• Zanim przejdę do argumentów, należy najpierw wyjaśnić, na czym polega omawiany problem.

Sformułowania do wyrażenia tezy

• Uważam, że…
• Moja teza brzmi następująco: …
• Jestem przekonany/przekonana, że…
• Przyjmuję stanowisko, iż…
• Stoję na stanowisku, że…
• Twierdzę, że…
• W niniejszej pracy postaram się udowodnić, że…
• W mojej opinii trafne jest stwierdzenie, że…

Sformułowania do wprowadzenia opinii:

• Uważam, że…
• Moim zdaniem…
• Sądzę, iż…
• Jestem przekonany/przekonana, że…
• Wydaje mi się, że…
• Nie mam wątpliwości, że…

Sformułowania wzmacniające opinię:

• Niewątpliwie…
• Bez wątpienia…
• Trudno zaprzeczyć, że…
• Nie sposób nie zauważyć, że…

Sformułowania do podsumowania opinii:

• Podsumowując, sądzę, że…
• Ostatecznie uważam, że…
• Reasumując, dochodzę do wniosku, że…

Sformułowania do przedstawiania argumentów

• Po pierwsze / Po drugie / Po trzecie…
• Przede wszystkim warto zauważyć, że…
• Kolejnym argumentem jest fakt, że…
• Nie bez znaczenia pozostaje to, że…
• Istotnym potwierdzeniem tej tezy jest…
• Na poparcie tej opinii można przytoczyć przykład…
• Świadczy o tym chociażby…
• Dowodem na to może być…

Sformułowania do rozwijania argumentów

• Wynika to z tego, że…
• Prowadzi to do wniosku, iż…
• Można to wyjaśnić tym, że…
• Jest to związane z tym, że…
• Co więcej…
• Ponadto…
• Dodatkowo należy podkreślić, że…

Sformułowania do wyciągania wniosków

• Podsumowując przedstawione argumenty…
• Wniosek nasuwa się sam: …
• Ostatecznie można stwierdzić, że…
• Wszystko to prowadzi do konkluzji, że…
• Reasumując, należy uznać, że…

Sformułowania do wprowadzania przykładów z literatury

• Dobrym przykładem potwierdzającym tę tezę jest bohater utworu…
• W literaturze podobną sytuację przedstawia…
• Autor … ukazuje tę problematykę w dziele…
• Postać … stanowi ilustrację omawianego zjawiska.
• W powieści / noweli / dramacie … możemy dostrzec, że…
• Podobny motyw pojawia się w…

Sformułowania do omawiania bohaterów i ich działań

• Bohater ten pokazuje, że…
• Jego postępowanie dowodzi, iż…
• Relacje między bohaterami wskazują na to, że…
• Zachowanie postaci potwierdza tezę, że…

Sformułowania do odwoływania się do kontekstów kulturowych

• Również w sztuce / filmie / malarstwie odnajdujemy potwierdzenie tego poglądu…
• W kulturze masowej motyw ten pojawia się m.in. w…
• Podobną problematykę porusza film…
• W tradycji / mitologii / Biblii znajdziemy wiele przykładów, które…

Sformułowania do przykładów historycznych i społecznych

• Historia pokazuje, że…
• Przykłady z rzeczywistości również potwierdzają ten wniosek…
• Współczesne wydarzenia wskazują, że…
• Zjawisko to widoczne jest także w dzisiejszym świecie…

Sformułowania do podsumowania przykładów

• Wszystkie te przykłady wyraźnie pokazują, że…
• Przytoczone argumenty jednoznacznie potwierdzają tezę…
• Jak widać na podstawie omówionych przykładów…

Sformułowania do podsumowania rozprawki

• Podsumowując, można stwierdzić, że…
• Reasumując, dochodzę do wniosku, że…
• Ostatecznie udowadnia to, że…
• Wnioski płynące z przytoczonych przykładów są jednoznaczne: …
• Zestawione argumenty jasno pokazują, że…
• Tym samym można potwierdzić trafność postawionej tezy.

Przykładowe tematy wypracowań na maturze

Maturzyści zdający maturę podstawową z języka polskiego w minionych latach mierzyli się z następującymi tematami rozprawek:

1. Źródło nadziei w czasach trudnych dla człowieka. W pracy odwołaj się do: lektury obowiązkowej, innego utworu literackiego, wybranych kontekstów.
2. Jak błędna ocena sytuacji wpływa na życie człowieka?
3. Bunt i jego konsekwencje dla człowieka.
4. Jak relacja z drugą osobą kształtuje człowieka?
5. Człowiek – istota pełna sprzeczności.
6. Co sprawia, że człowiek staje się dla drugiego człowieka bohaterem?

Na poziomie rozszerzonym przygotowano tematy:

1. Na czym mogą polegać relacje między tekstami i jakie mogą być funkcje tych relacji w danym utworze literackim? Punktem wyjścia do rozważań uczyń powyższy cytat. W pracy odwołaj się do: Antygony w Nowym Jorku Janusza Głowackiego, innych utworów literackich, wybranego kontekstu.
2. Konwencja oniryczna jako sposób kreowania świata przedstawionego i jej funkcja w tworzeniu znaczeń w danym utworze literackim. W pracy odwołaj się do: lektury obowiązkowej, innych utworów literackich, wybranego kontekstu.
3. Synkretyzm w literaturze i jego rola w utworach literackich.
4. Jak w utworach literackich kreowana jest przestrzeń i jaka jest funkcja takiej kreacji w danym utworze? W pracy odwołaj się do wybranego opowiadania z tomu Sklepy cynamonowe Brunona Schulza, innych utworów literackich, wybranego kontekstu.
5. Realizm i fantastyka. Rozważ, jaką funkcję pełni przenikanie się konwencji realistycznej i konwencji fantastycznej w tym samym utworze literackim.
6. Doceniamy wielkość dokonań starożytnych intelektualistów i twórców, naśladujemy ich dzieła […], ale starożytnych nie przerośliśmy, przetwarzamy tylko to, co przekazała nam tradycja. (Maria Wichowa) Rozważ sposoby nawiązywania do tradycji antycznej i biblijnej w literaturze oraz funkcje tych nawiązań. Punktem wyjścia do rozważań uczyń fragment tekstu Marii Wichowej. W pracy odwołaj się do: Małej ApokalipsyTadeusza Konwickiego, innych utworów literackich z dwóch różnych epok, wybranego kontekstu.

Czy trudno napisać rozprawkę na maturze?

Trudność rozprawki maturalnej zależy głównie od Twojego przygotowania i oswojenia z formą. Dla wielu uczniów nie jest ona trudna, jeśli wiedzą, jak ją zbudować: znają schemat (wstęp-teza/hipoteza, argumenty, zakończenie), potrafią dobierać przykłady literackie i logicznie je uzasadniać.

Natomiast może wydawać się trudna, jeśli ktoś nie ćwiczył wcześniej pisania, ma problem z argumentacją lub nie zna lektur. Dlatego regularna praktyka i dobre zrozumienie zasad sprawiają, że rozprawka staje się zadaniem przewidywalnym i do opanowania.

Fot. Freepik